Thị trường chứng khoán 2022: Từ đỉnh cao tới vực sâu và “ánh sáng cuối đường hầm” - VnEconomy Emagazine

Key Points

• Chu kỳ tăng trưởng 2020-2022 do chính sách tiền tệ nới lỏng, lãi suất thấp kỷ lục vì Covid-19.
• Lượng tiền lớn bị ứ đọng trong dân đổ vào chứng khoán.
• Số lượng nhà đầu tư F0 bùng nổ, vượt xa 20 năm trước cộng lại.
• Thị trường sụp đổ năm 2022, VN-Index giảm 40,34%, mạnh nhất thế giới.
• Nguyên nhân giảm sâu là tích tụ từ giai đoạn tăng: quá nhiều tiền, lãi suất thấp, thanh khoản quá tải, margin căng cứng.
• Điểm kích hoạt (trigger point) là khủng hoảng thị trường trái phiếu doanh nghiệp dựa trên nền nhà đầu tư thiếu chuyên nghiệp.
• Sự đổ vỡ trái phiếu gây hiệu ứng domino sang chứng khoán (bán giải chấp).
• Khủng hoảng 2022 giúp xì bớt bong bóng, giảm áp lực cho các năm sau.
• Thị trường (chứng khoán & trái phiếu) và nhà đầu tư F0 rút ra bài học, hướng tới nền tảng vững chắc hơn.

Detailed Summary

• Giai đoạn tăng trưởng (2020-2022): Thị trường chứng khoán tăng trưởng mạnh nhờ mặt bằng lãi suất huy động giảm sâu do tiền bị ứ đọng vì Covid-19 và sản xuất đình đốn. Lãi suất huy động 1 năm có lúc chỉ còn 5-6%.
• Bùng nổ nhà đầu tư mới: Giai đoạn 2020-2022 ghi nhận hơn 3,64 triệu tài khoản chứng khoán mở mới, lớn hơn tổng số tài khoản của 20 năm trước cộng lại (kết thúc 2019 có 2,37 triệu TK). Động lực chính là lòng tham và thông tin tích cực tràn ngập, quy mô nhà đầu tư lớn chưa từng có.
• Thị trường sụp đổ (2022): VN-Index đạt đỉnh 1.528,57 điểm (6/1/2022) và giảm mạnh về 911,9 điểm (15/11/2022), mức giảm 40,34% và là mức giảm mạnh nhất thế giới. Mức giảm này đưa thị trường về lại giai đoạn 2018-2019 (trước Covid).
• Nguyên nhân giảm sâu: Là hậu quả tích lũy từ pha tăng: quá nhiều tiền rẻ trong thị trường, lãi suất thấp khuyến khích vay nợ (margin), thanh khoản bùng nổ quá tải hệ thống, margin căng cứng. Giá trị khớp lệnh HoSE trung bình tháng 2020-2022 gấp gần 4 lần so với 2018-2019.
• Điểm kích hoạt: Khác với các chu kỳ trước, cú sập năm 2022 ở Việt Nam có điểm nổ từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Thị trường này bùng nổ giai đoạn 2020-2021 dựa trên nền tảng thiếu vững chắc là nhà đầu tư nghiệp dư (nhầm lẫn trái phiếu với gửi tiết kiệm).
• Hiệu ứng domino: Khi các động thái chấn chỉnh thị trường trái phiếu diễn ra, làn sóng rút vốn khỏi quỹ trái phiếu và áp lực mua lại trước hạn gia tăng. Các nhà phát hành (đặc biệt BĐS) đối mặt cơn khát thanh khoản, buộc phải bán tài sản đảm bảo (là cổ phiếu), gây ra giải chấp ồ ạt trên thị trường chứng khoán. Tác động liên thị trường này là chưa từng có.
• Hậu quả và bài học: Việc "xì bớt bong bóng" trái phiếu trong 2022 làm thị trường chứng khoán bị vạ lây nhưng giúp giảm áp lực cho các năm 2023-2024 (lượng trái phiếu đáo hạn lớn). Thị trường chứng khoán và trái phiếu cần được thanh lọc nhà phát hành và nhà đầu tư. Lớp nhà đầu tư F0 bị thanh lọc và những ai tồn tại sẽ trưởng thành hơn.

Conclusions

• Thị trường chứng khoán Việt Nam 2022 trải qua chu kỳ tăng mạnh (2020-2021) và giảm sốc, chủ yếu do chính sách tiền tệ và lượng tiền lớn đổ vào cùng với sự bùng nổ nhà đầu tư F0.
• Điểm sụp đổ trực tiếp là từ khủng hoảng thanh khoản thị trường trái phiếu doanh nghiệp, gây tác động lan tỏa mạnh mẽ sang chứng khoán.
• Năm 2022 là năm thanh lọc khốc liệt cho cả hai thị trường và nhà đầu tư, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững hơn trong tương lai.